Kobiety Podgórza.

Dziś czas na kobiety Podgórza. Poprzednie notki: kobiety z Nowej Huty i Kazimierza.

ENG: Today - women from Podgórze. Similar notes: women from Nowa Huta and Kazimierz.

gazeta.pl

Agnieszka Jałbrzykowska.

W 1887 roku została honorową obywatelką Podgórza i było to pierwsze honorowe obywatelstwo przyznane kobiecie w obrębie dzisiejszego Krakowa. Czym zasłużyła sobie pani Agnieszka na takie wyróżnienie? Przez 52 lata prowadziła pensję dla panien i właśnie za krzewienie oświaty tak ją uhonorowano. Podkreślano też jej zasługi w przeciwstawianiu się germanizacji. Po jej śmierci w 1902 roku pochowano ją na Starym Cmentarzu Podgórskim.

In 1887 she became the honourable citizen of Podgórze and she was the firstwoman awarded with honourable citizenship in the area of today's Cracow. For 52 years she run the school for girls and for this promotion of education she was honoured. Also her merits in oposing the germanisation were emphasised. After she died in 1902 she was buried on the Old Cementary in Podgórze.

Irena Droździkowska, Aurelia Danek, Helena Krywaniuk

kalejdoskop.art.pl

Kobiety z Apteki pod Orłem. Po utworzeniu getta pracowały w aptece razem z Tadeuszem Pankiewiczem i nie rzadko ryzykowały pomagając Żydom. Na Irenie ciążył obowiązek kontaktów ze stroną aryjską, przenoszenia korespondencji czy przedmiotów do spieniężenia, poszukiwania mieszkań dla chcących się ukrywać. Aurelia zdobywała lekarstwa i przekazywała korespondencję. Również Helena angażowała sie w pomoc mieszkańcom getta. Kobiety zorganizowały też akcję wywiezienia zwoju Tory poza mury getta. Gdy Irena i Helena zabawiały rozmową strażników, Aurelia wywiozła zwój ...na hulajnodze.

Women from the Pharmacy under the Eagle. After the ghetto was created they worked in the pharmacy with tadeusz Pankiewicz and they risked their lives helping the Jews. Irena was responsible for contacts with the arian ide, carrying the correspondenceorvaluable objects - to get some money, looking for apartments for the ones, who wanted to hide outside ghetto. Aurelia was searching for medicine and passing over the letetrs. Also Helena took part in those activities. The women also organised the action of taking one Torah scroll away from the ghetto. When Irena and Helena were chatting with the guards, Aurelia took the Torah away... on scooter.

Gusta Dranger, yadvashem.org

Ogromna ilość kobiet została przymusowo osiedlona w Podgórzu, kiedy w marcu 1941 roku rozkazem Otto Wachtera utworzono na prawym brzegu Wisły getto. Wszystkie zasługują na pamięć. Wśród nich były Rozalia Blau - chirurg w szpitalu żydowskim. Na skutek jej inerwencji skreślono z listy osób przeznaczonych do wysiedlenia Tadeusz Pankiewicza. Została zabita w czasie likwidacji szpitala 13 marca 1943 roku. Inna z kobiet, Gusta Dranger, była członkinią Żydowskiej Organizacji Bojowej. Brała udział w słynnym zamachu na niemiecką kawiarnię Cyganeria 22 grudnia 1942 roku. Po aresztowaniu męża, Szymona, sama zgłosiła się na gestapo, a w więzieniu, na papierze toaletowym, wpisała swoje wspomnienia, opublikowane w 1946 roku po tytułem "Pamiętnik Justyny".

A huge amount of women were forced to move to Podgórze, when in March 1941, after the order of Otto Wachter, the ghetto was ceated on the right bord of the river. They all merit the memory. Among them was Rozalia Blau  the surgeon in jewish hospital. After her intervention Tadeusz Pankiewicz was crossed out from the list of people designed for the deplacement. She was killed during the ghetto liquidation on March 13th 1943. Another woma, Gusta Drenger, was a memer of Jewish Militarz Organiyation. She took part in the famous attack on the german cafe Czganeria on December 22nd, 1942. After her huband Syzmon was arrested, she freely reported herself to gestapo. In prison, on toilet paper, she wrote down her memories, published in 1946, entitled "Justyna's memories".

Teresa Starmach

gazeta.pl

Jest historykiem sztuki. Razem z mężem prowadzi Galerię Starmach, obecnie mieszczącą się w dawnej, pięknie odnowionej Synagodze Zuckera w Podgórzu. Galeria organizuje wystawy i prezentuje dzieła artystów współczesnych. Publikuje też wydawnictwa z zakresu historii sztuki. Pani Teresa i jej mąż przekazali też do Fabryki Schindlera znaczną ilość fotografii, prezentujących ulice krakowskiego getta.

She is art historian. Together with her husband she runs Starmach Gallery, situated in the old, beautifully renovated, Zucker Synagogue in Podgórze. Te Gallery organizes exhibitions and presents the works of contemporary artists. It also publishes the books. teresa and her husband offered to Schindler's Factory a lot of photos showing the streets of the ghetto.

Huto spokojna, Huto wesoła.

W niedzielne popołudnie wybrałam się na spacer wokół części A Nowej Huty. Taka wizyta gospodarska ;).


ENG: A few photos from the Sunday walk around Nowa Huta - sector A. A visit to check if everything is OK :)/

Stalowe-Willowe-Wandy-Ogrodowe-Centrum A-Hutnicze-Stalowe.

Kobiety z Kazimierza.

Były już kobiety z Nowej Huty, teraz czas na wielkie Kazimierzanki.

ENG: I have already described women from Nowa Huta, now it's time for great women from Kazimierz.

radio.cz

Esterce, ukochanej króla Kazimierza, poświęcilam osobną notkę. Ale przyjrzyjmy się innym kazimierskim kobietom.

To Ester, lover of king Kazimierz, I devoted a particular note. But let's have a look at the others.

Helena Rubinstein. 

wikipedia

Pierwsza kobieta milionerka, kobieta, która stworzyła piękno. Ta drobna kobieta (mierzyła zaledwie 147 cm.) twardą ręką kierowała założonym przez siebie światowym i nowoczesnym biznesem Helena Rubinstein Inc. Kosmetyki jej firmy wciąż należą do światowej czołówki, także jeżeli pomyślimy o cenach. Poza tym miłośniczka sztuki współczesnej i filantropka, ale niestety niezbyt szczęśliwa w miłości.

The first woman - millionaire, the one who created beauty. This tiny woman (she was only 147 cm) kept in her hand her own wold wide modern business Helena Rubintein Inc. The cosmetics of her company are still one of the world's best and most expensive. She was also an admirer of modern art and a philantrop, but unfortunately not very happy in love.

Sara Szenirer.

wikipedia

Sara pochodziła z ortodoksyjnej rodziny i duży wpływ na nią miały prace Samsona Rafaela Hirscha, który pisał, że ortodoksja religijna nie stoi w sprzeczności z działalnością publiczną, społeczną. Sara już w 1917 roku utworzyła w Krakowie pierwszą na świecie ortodoksyjną szkołę dla dziewcząt żydowskich - w kamienicy na rogu ulic Krakowskiej i św. Katarzyny. W następnym roku utworzyła organizację Beit Jaakow, która rozprzestrzeniła ideę szkół w Polsce i na świecie. Kolejnym krokiem było otwarcie kolegium kształcącego nauczycielki. Sara zmarła w 1935 i pochowano ją na cmentarzu w Podgórzu, tym samym, który zniszczyli Naziści pod budowę obozu koncentracyjnego. Dziś upamiętnia ją symboliczny nagrobek ustawiony na tym terenie w 2004 roku, a jej dzieło trwa - szkoły Beit Jaakow wciąż funkcjonują w Stanach Zjednoczonych i Izraelu.

Sara came from an orthodox family and was strongly influenced by the work of Samson Rafael Hirsch, who wrote that religous orthodoxy could be joined with public, social activity. Already in 1917 Sara created in Cracow the first orthodox school for jewish girls in the world - in a building on the corner of Krakowska and w. Katarzyny streets. Next year she created the organization Beit Jaakow, which spead the idea of schools in Poland and in the world.The next step was to open the college educating future women teachers. Sara died in 1935 and was burried on the cementary in Podgórze, the same which was destroyed by the Nazis for the construction of the concentration camp. Today she is commemorated by the symbolic tomb, put up in 2004, and her work lasts - Beit Jaakow schools are still active in Israel and the USA.

wikipedia

Miriam Akavia, pierwotnie Matylda Weinfeld.

wikipedia

Chociaż nie urodziła się i nie mieszkała na Kazimierzu, poprzez swoją rodzinę, religię i tradycję związana była z tą dzielnicą, tu były jej korzenie - co widać w jej książkach -  np. "Moja winnica" i "Moje powroty". Z kazimierskimi żydówkami związał ją także los więźniarki getta i obozów koncentracyjnych. Ocalała z Holocaustu i dziś mieszka w Izraelu, działa jako przewodnicząca Towarzystwa Izrael - Polska. 

Born in Cracow as Matylda Weinfeld. Although she wasn't born and didn't live in Kazimierz, through her family, religion and traditions she belonged to here, here were her roots - what is visible in her books, eg. "My own vineyard" and "Moje powroty" (not translated into English).Whit the Jews from Kazimierz she was connected byt the fate of the prisoner of the getto and concentration camps. She survived the Holocaust and todaty lives in Israel and works as the president of the Platform for Jewish-Polish Dialogue.

www.local-life.com

Wspaniałych kobiet na Kazimierz było, jest i będzie więcej, co do tego nie mam żadnych wątpliwości. Smutno mi na myśl, jak wiele wspaniałych kobiet z Kazimierza straciło życie w czasie Holocaustu, jak bogata byłaby nasza kultura i tradycja, gdyby nie te straszne lata...

There were, are and will be many great women from Kazimierz, I have no doubt about that. Im just really sad, when I think,. how many wonderful women lost their lives in Holocaust, how beautiful and rich our culture and tradition would be if it wasn't for those terrible years...

MOCAK po raz kolejny i na pewno nie ostatni :)

Miałam dziś ogromną przyjemność uczestniczyć w szkoleniu dla przewodników w MOCAK-u, zorganizowanym z okazji otwarcia nowych wystaw. Zobaczcie sami:

ENG: I had a great pleasure to take part in a training for guides in MOCAK, organised because of the new exhibitions. Have a look:

Władysław Hasior. Europejski Rauschenberg?

Władysław Hasior. European Rauschenberg?

To pierwsza od dawna tak duża prezentacja dzieł tego artysty w Krakowie. Zgromadzono tu 96 prac: rzeźb, asamblaży, sztandarów, fotografii i filmów. Większość z nich powstała w latach 60. i 70. Często pojawiającym się motywów jest religia, ale różnorodność form sprawia, że nie można się znudzić. 

This is the first, in a long time, exhibition of the works of this artist in Cracow. 96 works were gathered sculptures, assemblages, banners, photos and films. Most of them were made in 60s. and 70s. One of the most often motives was religion, but the diversity of forms doesn't allow us to get bored.

Porównanie z Rauschenbergiem wynika z podobnych zainteresowań twórczych, sposobu przedstawienia tematu i wykorzystywanych materiałów. Choć Hasior nie znał prac Rauschenberga, to ich działalność twórcza była zaskakująco podobna. 

The comparison with Rauschenberg is the effect of the similar interests, the way of presentation and the use of materials. Although Hasior didn't know the works of Rauschenberg, their creation was suprisingly similar.

Wysiedleni. 

Uprooted.

To pierwsza prezentacja prac Rune Erakera, wybitnego norweskiego fotografika, w Polsce. To również pierwsza wystawa społecznie zaangażowanej fotografii zorganizowana w MOCAK-u. Pokazywane zdjęcia są czarno-białe, zostały wykonane w różnych częściach świata - Afryce, Azji, Ameryce Południowej - a ich centralnym punktem jest zawsze człowiek. To wstrząsająca wystawa, wrażenia jak na World Press Photo.

This is the first presentation of the works of Rune Eraker, an excellent Norwegian photographer, in Poland. This is also the first exhibition of the socially engaged photography organised in MOCAK. The photos shown are black and white, taken in different parts of the world - Africa, Asia ans South America - and their central point is always a human. It's a core shaking exhibition, somehow similar to World Press Photo.

Cały świat w małych obrazkach.

The whole world in small pictures.

2500 miniaturowych obrazków! A na nich naprawdę cały świat - zwierzęta, ludzie, miejsca, religia. Artystka-amatorka Alina Dawidowicz, prywatnie córka malarza Leona Chwistka, malowała ich tygodniowo około 20. Rozdawała je przyjaciołom, a największą przyjemnością dla niej było zobaczyć je w czyimś mieszkaniu oprawione w ramki. 

2500 tiny paintings! This is definitely the whole world - animals, people, places, religion. Artist-amateur Alina Dawidowicz, privately the daughter of a painter Leon Chwistek, painted 20 of them a week. She gave them out to her friends and her biggest pleasure was to find them in frames, decorating the walls of her friends' apartament.

I wisienka na torcie:) And the icing on the cake...

Kolaże.

Collages.

Drugi talent noblistki, wybitnej krakowskiej poetki, Wisławy Szymborskiej, stał się ujściem dla jej niezwykłego poczucia humoru i, dość niespodziewanie, przedmiotem wystawy i pierwszego fachowego opracowania - wydanego przez MOCAK pod postacią katalogu. Michał Rusinek, sekretarz Szymborskiej, napisał, że zajęła się ona kolażami na początku lat 60., bo nie mogła znaleźć ładnych pocztówek. Zaczęła więc sama tworzyć kartki i wysyłać je przyjaciołom. Były spersonalizowane, pełne ironii i serdecznej złośliwości. I tak te dla Zbigniewa Herberta wyróżniają się motywem wielkich oczu, a te dla Ewy Lipskiej są bardzo "kobiece". Szymborska wykorzystywała gazety - chętnie te XIX-wieczne, które nadawały wyklejankom specyficznym retro charakter. Ze względu na niewielkie gabaryty prac, wyklejanki można oglądać w galerii Beta. Dwa niewielkie pomieszczenia kipią humorem i pewnie wrócę tam, by przyjrzeć się z bliska oryginałom raz jeszcze - bo katalog to nie to samo, choć na pewno umili mi niejeden wieczór :).

The other talen of a Noble prize winner, cracovian poet, Wisława Szymborska, was the outsource for her amazing sense of humour and, quite suprisingly, the subject of an exhibition and the first professional description - edited by MOCAK as the catalogue. Michał Rusinek, the secretary of Szymborska, wrote that she started doing collages in the beginning of 1960s., because she couldn't find any nice postcards. So she started creating them on her own and sending them to her friends. They were personalized, full of irony and friendly malice. The ones sent to Zbigniew Herbert are distinguished by the motive of big eyes and the ones to Ewa Lipska are very "feminine". Szymborska used the newspapers - she especially liked those from 19th century, which gave the collages toe specific retro character. Due to the small size of the works, the collages are presented in Beta gallery. Two small rooms are full of humour and I am going to go back there to have a closer look on the original works once again - because the reproductions in catalogue are not enough any more, but for sure will make  my evenings funnier :).

Zapraszam do wspólnego zwiedzania MOCAK-u, gorąco polecam te wystawy - już na pierwszy rzut oka wydają się bardziej przystępne, niż zazwyczaj - czyż nie?

So, make sure to visit MOCAK with me, I really recommend this exhibitions - even for a first glimspe they seem more available than usually - don't they?

Kobiety z Nowej Huty.

Za niecały miesiąc Dzień Kobiet i dlatego na blogu pojawią się notki prezentujące wspaniałe kobiety z bliższej i dalszej historii Krakowa. Na pierwszy ogień - Nowa Huta.

ENG: As Women's Day is coming closer, Im going to present you the notes about wonderful women from Cracow's history and presence. To start with - Nowa Huta.

Kobiety budujące Nową Hutę nie doczekały się nowohuckiej wersji "Przygody na Mariensztacie", ale równie ochoczo jak murarki warszawskie budowały osiedla, pracowały w stołówkach Kombinatu, nowo powstających sklepach. Przyjeżdżały tu w poszukiwaniu nowego życia, wielkiego świata, ale trafiały do zatłoczonych hoteli robotniczych i ciężkiej pracy. W wolnym czasie tańczyły na Placu przy Poczcie, bawiły się, chodziły do kina. Raz w roku hucznie obchodziła Nowa Huta Dzień Kobiet, nie zapominając wtedy o swoich przodownicach.

Women building Nowa Huta were very had-working - construction, bars, shops, cantines. They came here looking for new chances in their lives, for a big world, but what they were offered at first were only crowded hotels and hard work. But in ther free time they danced, haad fun, went to the cinemas. Once a year there was a solemn celebration of the Women's Day, particularly of the champions of work. the forewomen.

Marta Ingarden, wspaniała Pani architekt, bez której Nowa Huta wyglądałaby inaczej. Razem z mężem, Januszem, współtworzyła wiele projektów, m.in. Teatr Ludowy, Centrum Administracyjne, czy Blok Szwedzki. Pochodziła ze Lwowa, a na budowę Nowej Huty trafiła po ukończeniu krakowskiej AGH.

Marta Ingarden was a great architect, Nowa Huta would be different without her. Together with her husband, Janusz, she created a lot of designs, eg. Theatre, Administrative Centre or Swedish Block of Flats. She was born in Lviv and came to Nowa Huta after graduating from Cracow's AGH.

Kolejna z niesamowitych nowohucianek to Krystyna Skuszanka, pierwsza Dyrektor Teatru Ludowego. Z Nową Hutą związana była tylko przez 8 lat (1955-63), ale na trwale wpisała się w jej historię tworząc teatr na bardzo wysokim poziomie.

Another incredible woman was Krytyna Skuszanka, the first director of the Ludowy Theatre. She worked in Nowa Huta only for 8 years (1955-1963), but she created here a high-level theatre and became the part of its history.

A teraz bardziej współcześnie - w ostatnich dniach sporo mówi się o kłopotach słynnej "Skarbnicy", księgarni na Placu Centralnym. Właścicielka, pani Anna, toczy walkę o przetrwanie i, jak donosi Magistrat Nowohucki, są duże szanse na zwycięstwo. Trzymam kciuki!

More up to date now - recently there has been a lot of tals about the problems of the famous "Skarbnica" - bookshop at the Central Square. The owner, ms. Anna is fighting for the survival and, as Magistrat Nowohucki reports, there are big chances for winning. Fingers crossed!

Last, but not least, Agata Dębicka i moje ulubione piksele - czyli bardzo ciekawa twórczość kreatywnej kobiety z Nowej Huty. Do wielu ciekawych projektów ostatnio dołączył film - w "Facecie NIEpotrzebnym od zaraz" pojawiają się właśnie piksele.

Las, but not least - Agata Dębicka and my favourite piksele - very interesting art of a creative woman from Nowa Huta. Together with many great projects is the newwest one - a polish cinema movie, which her designs are a part of.

agde.blox.pl

Zalew Nowohucki

Zalew Nowohucki to wspaniałe miejsce na spacer o każdej porze roku.

The artificial lake in Nowa Huta is a great place for a walk in every season.

Więcej zdjęć/More photos - Facebook

Love story.

Choć można tę opowieść wiązać z różnymi miejscowościami - m.in. Radomiem i Kazimierzem nad Wisłą - to ja głosuję za tym, że wydarzyła się w Krakowie.

ENG: This story is sometimes connected with other cities, but I just feel that it was here, in Cracow's Kazimierz.

Żył a krakowskim zamku król Kazimierz, młody jeszcze i w pełni sił. Nie brakowało mu rozrywek, nie stronił od kobiet i mówiono, że w każdym mieście czeka na niego inna kochanka. 

Ale z nią było inaczej. Była piękna i mądra, znała tajemnice medyków i kompletnie zawróciła w głowie królowi. Chciałby się z nią żenić, ale nie może. Polski król nie mógł poślubić Żydówki. Ale miłość kwitła. Z wawelskiego zamku sekretnym tunelem przemykał król na Kazimierz, do domu ukochanej Esterki. Wreszcie przeprowadził ją do zamku wybudowanego w podkrakowskim Łobzowie. Gdy umarła, kazał usypać dla niej mogiłę taką, jaką kiedyś usypano Wandzie. Kopiec Esterki pozostał dowodem ich miłości.

Co pozostało z tego szalonego uczucia? Ponoć Esterka dała Kazimierzowi synów, ale jako potomkowie z nieprawego łoża nie mogli zostać oficjalnie uznani za książęta. Ponoć to z miłości do niej Kazimierz otoczył Żydów opieką, nadał im prawa i przywieje.

Kopiec Estery został zniszczony przy budowie kompleksu kubu sportowego. Ale jest jeszcze Dom Esterki i ulica Estery...

fotopolska.eu

There lived a king Kazimeirz on Cracow's castle, still young and strong. He didn't lack enetertainmen or women and it was said, that he had different women in each city.

But with her it was different. She was beautiful and intelligent, knowing the secrets of medicine and he lost his head for her. He would like to marry her, but he couldn't/ Polish king couldn't marry a Jewish girl. But love was blooming. From the castle, through a secret tunnel, he would follow to her house in Kazimierz. Finally he moved her to the castle built in nearby Łobzów. When she dies, he ordered the construction of a tomb for her, similar to the one of princess Wanda. The Mound of Esterka was the proof of their love.

What is left from this crazy feeling? Esterka is said to have given birth to king's sons, but they couldn't be officially accepted as princes. Probably it was also because of her that king Kazimierz protected the Jews offering them laws and privileges.

The Mound of Estera was demolished during the consruction of the spot club WKS. But we still have the House of Estera and estery street in Kazimierz.

karnet.krakow.pl

Jak może wyglądać komunizm?

Myślami jestem już w Berlinie, dlatego dziś zapraszam na tamtejszą Karl Marx Alle.

Kto chce w Berlinie oglądać komunizm, wybiera się w okolice Muru Berlińskiego lub Checkpoint Charlie. Ale Karl Marx Alle też jest świetnie przygotowana na odwiedziny. Na całej jej długości znajdują się tabliczki z bardzo dokładnymi informacjami na temat tego miejsca. Jest jasno i czysto, widać, że o tę okolicę zadbano i nie jest tylko "koniecznym złem", brzydką pozostałością po poprzednim systemie. Gdyby tylko Nowa Huta tak wyglądała, na pewno przyciągałaby więcej odwiedzających. Może kiedyś NH doczeka się większego zainteresowania ze strony władz miasta...

ENG: As I'm almost in Berlin, today I'm showing you Karl Marx Alle there. It's not often visited by tourists, as the ones interested in communism go to the Berlin Wall and Checkpoint Charlie. But it's perfectly prepared for visitors with tablets offering great information. I wish Cracow's Nowa Huta looked like that...