Czas najwyższy na drugą część tej wycieczki. Z Plant przenieśliśmy się najpierw na Nowy Świat, czyli ulicę Piłsudskiego, która w swojej historii nosiła też nazwę ul. Wolskiej (do 1933) i Manifestu Lipcowego (1948-1990). Tutaj wznoszą się pałace: Potulickich (nr 4), Czapskich (nr 12) i Ostaszewskich (róg Retoryka i Piłsudskiego), dom rzeźbiarzy Puszetów (nr 18) oraz Drukarnia Narodowa (nr 19).
ENG: It's high time to set off to the other part of that tour. From Planty we moved to the New World, Piłsudskiego street, which in its history had the name Wolska (till 1933) and July Manifesto (1948-1990). Here are the palaces of Potulicki (nr 4), Czapscy (nr 12) and Ostaszewscy (the corner of Retoryka and Piłsudskiego), the house of sculptors Puszet (nr 18) and the National Printhouse (nr 19).
Zatrzymaliśmy się w miejscu, gdzie spotykają się ulice Piłsudskiego, Retoryka, Garncarska i Wenecja. To tereny dawnej jurydyki Retoryka. Aż do początku XX wieku przepływała tędy rzeka Rudawa, zasklepiona dopiero w latach 1908-10. Stąd też nazwa Wenecja, którą nadano willi pisarza Ludwika Dębickiego, stojącej w tej okolicy. Regulacja rzek i zasklepienie mniejszych odnóg była wielką zmianą dla Krakowa, kładącą kres istnieniu rozlewisk, mokradeł i bagien wewnątrz miasta.
We stopped at the place, where the streets Piłsudskiego, Garncarska, Retoryka, Wenecja meet. This was the area of Retoryka jurisdiction. Up till t1908-10, the river Rudawa was floating here, when it was regulated. This is where the name Wenecja (Venice) comes from. it was given to the nearby villa of the writer Ludwik Dębicki.
Nieopodal przy ul. Piłsudskiego wzniesiono gmach Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół", które powstało w 1867 roku we Lwowie. W drugiej połowie XIX zmieniło się podejście do sportu, zauważono potrzebę ruchu, zwłaszcza w młodym wieku. "Sokół" miał dbać o rozwój fizyczny młodzieży, kształtując jednocześnie postawy patriotyczne (założenia ruchu uwiecznił na fryzie budynku Antoni Tuch). Podobne idee w Krakowie rozwijał dr Henryk Jordan, inicjator zakładania ogródków dla dzieci, założyciel Parku Miejskiego (noszącego jego imię) w 1889 roku, wyposażonego w sprzęt sportowy. Krakowski budynek "Sokoła" (powstałego w 1885) zaprojektował w 1889 roku Karol Knaus, a rozbudował 5 lat później Teodor Talowski, architekt kilku ciekawych kamienic przy ul. Retoryka.
The building of the Gymnastic Society "Sokół" stands nearby. The society was created in 1867 in Lviv. In the 2nd half of 19th century the attitude towards sports has changed. The need for movement in the period of growing up was noticed. "Sokół" was to take care of the physical development of the youth, at the same time putting impact on patriotic feelings (the ideas of the society are shown on the fresco by Antoni Tuch). Similar ideas in Cracow developed doctor Henryk Jordan, the initiator of creating the gardens for children and the fundator of the City Park (having his own name) in 1889, equipped with the sport facilities. The Cracow building of "Sokół" was designed by Karol Knaus in 1889 and enlarged 5 years later by Teodor Talowski, the architect of some interesting houses at Retoryka st.
Dochodzimy do Alei Trzech Wieszczów. W drugiej połowie XIX w. cesarz Franciszek Józef ogłosił Kraków miastem-twierdzą i nakazał budowę fortyfikacji okrążających Kraków. Dzisiejsze Aleje stanowiły wówczas wał fortyfikacyjny, chroniący Kraków od zachodu. W latach 1887-88, kiedy pas fortyfikacji odsunięto od miasta, wał ziemny wykorzystano jako nasyp kolei obwodowej, łączącej Bonarkę z Łobzowem. Wzdłuż nasypu wyznaczono wkrótce ulice - Swoboda (ul. Krasińskiego), Michałowskiego (ul. Mickiewicza) i Kilinskiego (ul. Słowackiego).
We get to the Avenues of Three Poets. In the second half of 19th century, the emperor Franz Joseph proclaimed Cracow the city-fortress and ordered the construction of fortifications surrounding Cracow. Today's Avenues were at first the rampart protecting Cracow from the West. In 1887-89, when the stripe of fortifications was moved outside the city, the rampart was used as an earthwork for the railway connecting Łobzów and Bonarka. Along it the streets were soon marked: Swoboda ( Krasińskiego), Michałowskiego (Mickiewicza) i Kilinskiego (Słowackiego).
Na początku XX wieku, dzięki staraniom prezydenta Juliusza Lea, przyłączono do Krakowa rozległe tereny podkrakowskich wsi - m.in. Zwierzyniec, Półwsie Zwierzynieckie, Krowodrza, Dębniki, Płaszów, Prądnik i wreszcie w 1915 roku Podgórze. Konieczne było więc stworzenie planu zagospodarowania miasta, przygotowanego w 1910 przez architektów Władysława Ekielskiego, Tadeusza Stryjeńskiego, Józefa Czajkowskiego, Kazimierza Wyczyńskiego i Ludwika Wojtyczko. Aleje stały się częścią obwodnicy miasta, przy której powstały reprezentacyjne budowle Krakowa - w bliskim sąsiedztwie ulicy Piłsudskiego m.in. Muzeum Narodowe (1934-39), Seminarium Śląskie (1926-28), Szkoła Przemysłowa (1912) i Biblioteka Jagiellońska (1931-39).
In the beginning of 20th century, thanks to president Juliusz Leo, large territories of sub-cracovian villages were joined to Cracow - eg. Zwierzyniec, Półwsie Zwierzynieckie, Krowodrza, Dębniki, Płaszów, Prądnik and soon in 1915 Podgórze. It was then necessary to create the plan of city regulation, which was preapered in 1910 by the architects Władysław Ekielski, Tadeusz Stryjeński, Józef Czajkowski, Kazimierz Wyczyński and Ludwik Wojtyczko. The Avenues became the part of the city's bypass, where the representative buildings were soon constructed, eg. National Museum (1934-39), Silesia Seminary (1926-28), Industrial School (1912) and the Jagiellonian Library (1931-39).
cdn.
to be continued...
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz