Oh, Boy...

Boy, Tadeusz Żeleński, to jedna z moich ulubionych postaci związanych z naszym miastem, więc dziś zapraszam na wirtualny spacer jego szlakiem.

ENG: Boy, Tadeusz Żeleński, is one of my favourite Cracow character, so today I'm inviting you for a virtual walk following his steps.

Boy to człowiek renesansu - lekarz, działacz społeczny, krytyk literacki i teatralny, satyryk, wybitny znawca i tłumacz literatury francuskiej. Jego biografia i dorobek są dobrze opisane tutaj, a tutaj oglądamy Kraków Boya.
Boy was a multi-talented man - medicine doctor, social activist, literature and theatre critic, satirist, outstanding expert and translator of French literature. His biography and achievements are described here and on this blog we're watching Boy's Cracow.

Na Starym Teatrze znajduje się tablica poświęcona kompozytorowi Władysławowi Żeleńskiemu, ojcu Tadeusza. Plac Szczepański odwiedzał też Tadeusz w dzieciństwie, gdy często oglądał przedstawienia teatralne z perspektywy "stojącego parteru" w starej budzie teatru, jak pisze Józef Hen w biografii Boya. Tu chłopiec zakochał się w teatrze, co zaowocowało jego przyszłą karierą krytyka teatralnego.
On the Old Theatre there's a tablet devoted to the composer Władysław Żeleński, Tadeusz's father. Szczepański Square was also visited by Tadeusz in his childhood, when he often watched the theatre shows from the perspective of the standing row (the cheapest places), as written by Józef Hen in Boy's biography. Here the boy fell in love with theatre which developed later in the career of the theatre critic. 

Tadeusz Żeleński był uczniem Gimnazjum św. Anny, czyli dzisiejszego I LO im. Bartłomieja Nowodworskiego. W tamtym czasie szkoła mieściła się wciąż na ul. św. Anny, w budynku dzisiejszego Collegium Medicum. Tam młody Tadeusz zapoznał się z literaturą francuską, która to znajomość miała przynieść mu później zasłużoną sławę najbardziej pracowitego i najwybitniejszego tłumacza.
Tadeusz Żeleński was the student of High School of st. Anne, today's  I LO of Bartłomiej Nowodworski. In that time the school was placed still on st. Anne street, in the building of today's Collegium Medicum. There young Tadeusz got to know French literature, the knowledge of which brought him later the fame of the most hard-working and the best translator.

Jednak jako przyszły zawód, kierunek studiów Żeleński wybrał medycynę. Wybór ten dokonał się niejako bezwolnie, być może z braku innych pomysłów...
But as a future profession, the faculty Żeleński chose medicine. This choice was made somehow passively, maybe because of the lack of other ideas...

W czasie studiów Tadeusza zajmowały bardziej karty i kawiarnie. Najczęściej można było go spotkać w Paonie, kawiarni Turlińskiego naprzeciw Teatru Słowackiego, w którym kilka lat później odbyła się premiera "Wesela" Wyspiańskiego. W późniejszym etapie swojego życia, Boy odwiedzał Teatr, przyglądając się dokładnie przedstawieniom, analizując grę aktorów i przygotowując się do napisania recenzji. W Paonie zaś, w towarzystwie swojego mistrza, Stanisława Przybyszewskiego, Żeleński spędzał długie i barwne nocne godziny. Za fascynacją Przybyszewskim przyszła również fascynacja jego żoną, norweżką Dagny Juel. Wyjazd ukochanej pogrążył Tadeusza w apatii i otępieniu, ale udało mu się zmobilizować, skończyć studia i otrzymać stypendium w Paryżu.
During his studies, tadeusz was more preoccupied with cards and cafes. The most often you could meet him at Paon, the cafe of Turliński opposite the Słowacki Theatre, where a few years later the premiere Wyspiański's "Wesele" took place. In the later stage of his life, Boy visited the Theatre watching all the shows carefully, analyzing the stage play of the actors and preparing for writing the review. In Paon in the company of his idol., Stanisław Przybyszewski, Żeleński passed long and colourfull night hours. After the fascination of Przybyszewski came the interest in his wife, Dagny Juel. Her departure made Tadeusz feel depressed, but he managed to mobilize, finished studies and left for a scholarship to Paris.

Po powrocie Żeleński został asystentem w Szpitalu św. Ludwika i wziął ślub ze swoją długoletnią znajomą, opisaną w "Weselu" Wyspiańskiego, Zosią Pareńską. Meble do salonu państwa Żeleńskich przy ul. Karmelickiej 6 zaprojektował sam Stanisław Wyspiański i, jak twierdził Boy, cały Kraków przychodził te meble podziwiać, jednak nie były zbyt wygodne, tak, że kiedy Żeleńscy przeprowadzali się, odsprzedali mieszkanie wraz z meblami doktorowi Chamcowi, który wywiózł meble do Zakopanego. Dziś kamienica, na której upamiętniono Żeleńskiego, jest częścią Teatru Bagatela, którą to nazwę wymyślił sam Boy. Słynne meble dziś znajdują się w posiadaniu Muzeum Narodowego, do niedawna były elementem stałej wystawy w Muzeum Wyspiańskiego.
After his return, Żeleński became an assistent doctor in the Hospital of St. Louis and got married with his long known friend described in "Wesele", Zofia Pareńska. The furniture for the living room at Karmelicka 6 were designed by Wyspiański and, as the Boy said, whole Cracow visited them to admire the furniture but they were not comfortable enough to sit on them, so when the Żeleńskis moved, the sold the flat to mr. Chamiec together with the furniture, which were taken to Zaopane. Today the tenement house is a part of Bagatela Theatre, the name which was made up by Żeleński. The famous furniture belong to National Museum.

Żeleńscy odbyli kolejną podróż do Paryża, która zaowocowała zaangażowaniem się Tadeusza w działalność przy Krakowskim Towarzystwie Lekarskim (ul. Radziwiłłowska 2 - piękny projekt wnętrz autorstwa Wyspiańskiego), prowadził akcję "Kropla Mleka" (Rynek Główny 34, Pałac Spiski), mającą na celu działalność profilaktyczną. Doktor Żeleński przygotowywał się do habilitacji, jednak zmiany personalne w klinice spowodowały jego rezygnację z dalszej pracy naukowej w 1907 roku.

Mr and Mrs Żeleński went to Paris one more time and then Tadeusz was busy with the social action with Cracow Medicine Society (Radziwiłłowska 2 - with the beautiful interior design of Wyspiański), he led the action "Drop of Milk" (Spiski Palace, Mrket Square 34) aiming to protect children. Doctor Żeleński was preparing for habilitation, but the personal changes in the hospital made him give his academic career up in 1907.

Wówczas był już Żeleński twórcą tekstów dla kabaretu Zielony Balonik, który rozpoczął swoją działalność w Jamie Michalika, ciemnej kawiarni przy ul. Floriańskiej. Już od drugiego sezonu Żeleński, używając już pseudonimu Boy, pisał teksty satyrycznych piosenek dla kabaretu, które później wydał w kolejnych tomikach.
At the time Żeleński was already the author of the songs for the cabaret Zielony Balonik (Green Balloon), which started in the cafe Jama Michalika at Floriańska st. Starting from the second season Żeleński, using already the pseudonym Boy, wrote the satirical lyrics, which were later published in several books.

Nieopodal, na ul. Tomasza, mieściła się redakcja krakowskiego "Czasu", gazety z którą od 1919 roku związany był Boy jako krytyk i recenzent teatralny. Jego felietony cieszyły się ogromną popularnością, a nowa praca przynosiła jemy samemu wiele satysfakcji. Budynek nie dotrwał naszych czasów, jednak, jak przystało na Kraków, członków redakcji upamiętniono specjalną tablicą.
Nearby, on Tomasza Street was the editorial office of "Czas" ("The time"), the newspaper with which Żeleński cooperated since 1919 as the critic and theatre reviewer. His feuilletons were really popular and this new job brought him a lot of satisfaction. The building didn't survive till our times, but the members of the editorial were commemorated with a special tablet.

W czasie I wojny światowej Boy pracował  jako lekarz w Szpitalu Fortecznym i w zbiorczej izbie chorych przy dworcu kolejowym. W międzyczasie powstawały pierwsze tłumaczenia literatury francuskiej, dzieł Balzaka, które dały początek Bibliotece Boya.
During the first wolrd war Boy worked as a doctor in the Fortress Hospital and in the infirmary near the Railway Station. In the meantime the first translations of French literature, the works of Balzac, were created and they were the beginning of the Boy's Library.

W 1922 Żeleńscy opuścili Kraków, przenieśli się do Warszawy, gdzie Boy otrzymał etat kierownika literackiego w Teatrze Polskim. A dziś przy Plantach, w pobliżu Wawelu, stoi popiersie Boya autorstwa Edwarda Krzaka z 1980 roku.
In 1922 the Żeleńskis left Cracow, moved to Warsaw, where Boy got the job of the literary manager of Polski Theatre. And today, on Planty, near Wawel, there is a bust of Boy by Edward Krzak, 1980.