Obrona Krzyża. The Defence of the Cross.

27 kwietnia przypada rocznica walk w obronie nowohuckiego krzyża w 1960 roku.

ENG: April 27th is the anniversary of the fights in defence of the cross in Nowa Huta in 1960.

Nową Hutę zaprojektowano jako miasto bez Boga, socrealistyczny raj dla socjalistycznych mieszkańców. Jednak robotnicy przybywający na teren Nowej Huty pochodzili często z religijnych rodzin wiejskich i nawet agresywna komunistyczna propaganda nie zdołała odebrać im wiary. Chociaż w pobliżu terenów zajmowanych przez miasto znajdowało się m.in. XIII-wieczne Opactwo Cystersów w Mogile, szybko rozwijające się miasto potrzebowało kolejnego kościoła.

Nowa Huta was designed as the city without God, the socrealist paradise for socialist citizens. But the workers coming to Nowa Huta often came from religious families from countrysides and even the agressive communist propaganda didn't make them lose ther faith. Even though Nowa Huta was built close to 13c. Cisterian Monastery, the fast developing city needed another church.

W styczniu 1957 roku, na fali odwilży, władze zgodziły się na budowę kościoła na skrzyżowaniu ulic Marksa i Majakowskiego. Tam też, w marcu, podczas uroczystej ceremonii ustawiono i poświęcono krzyż. Rozstrzygnięto również konkurs na projekt (zwyciężyła praca Zbigniewa Solawy). Ale od połowy 1958 roku władze zaczęły blokować budowę kościoła, a 16 kwietnia 1959 roku Rada Narodowa uchyliła decyzję o lokalizacji kościoła i przeznaczyła teren pod budowę szkoły - tzw. Tysiąclatki, zgodnie z przekonaniem I Sekretarza, Władysława Gomułki, że lepiej budować szkoły niż kościoły.

In January 1957, during the phase of detente, the government agreed for the construction of the church near the crossroads of Marks and Majakowski streets. There, in March, during solemn celebration, a cross was put up and blessed. The contest for the design was also resloved (with the winning work of Zbigniew Solawa). But since the middle of 1958 the government started blocking the church's constructuion and 16 April 1959 the government repealled the decision of the church's localization and devoted the area for building a school, according to the opinion of 1st Secretary of the Party, Wladysław Gomułka, that it's better to build schools than churches.

Wkrótce zapadła decyzja o usunięciu krzyża 27 kwietnia 1960 roku. Około 8:30 pojawili się robotnicy, mający zdemontować krzyż. Natychmiast zareagowały kobiety, zbierał się coraz większy tłum, broniący dostępu do krzyża. Sytuację kontrolowały oddziały milicji, które ok. 14 zaczęły atakować ludzi. O tej samej porze pracę w Kombinacie zakończyła druga zmiana, a robotnicy dołączyli do swoich żon. Rozpętały się walki uliczne, rzucano kamieniami w stronę milicjantów, którzy odpowiadali gazem łzawiącym. Odcięto łączność telefoniczną.Walki rozszerzały się, na ulicach pojawiły się barykady z ławek, kobiety wylewały z okien wrzątek na milicjantów. Ludzie atakowali siedzibę Rady Narodowej, palili dokumenty. Przybywały kolejne oddziały milicji. Rozpoczęto łapanki, przeszukiwano piwnice, klatki schodowe i strychy. Milicja otworzyła ogień, ale dopiero po 23 ostatecznie opanowała sytuację.

Soon the decision was taken to remove the cross on April 27 1960. About 8:30 the workers came, to take it out. The women reacted immediately, the crowd rose, protecting the access to the cross. The situation was all the time controlled by the militia divisions, who started attacking people at about 2 p.m. The same time the second shift in Steel Factory finished and the workers joined their wives. The phones were cut off. The street fights started, the stones were thrown in the direction of militia men, who answered with tear gas. The fights were spreading, the bench-baricades appeared on the streets, women were pouring boiling water on militia troops from the windows. People started attacking the local government seat, they were putting fire on the documents. all the time new militia troops were arriving. They started raids, they were searching teh basements, staircases and attics. Miltia opened the fire, shot to people, but only after 11 p.m. took control over the whole district.

Liczba rannych pozostaje nieznana, ponieważ lżej ranni w obawie o swoje bezpieczeństwo nie zgłaszali się do szpitala. Wydarzenia przemilczano w prasie. Pomimo brutalnej kampanii krzyż pozostał na miejscu, 7 lat później rozpoczęto budowę kościoła - Arki Pana, już w innym miejscu. W latach 90-tych w miejscu walk wybudowano kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa.

The amount of the injured is not known, as the ones with smaller injuries prefered to stay out of the hospital, being afraid of their security. The riots were not mentioned in the press. Despite the brutal campaign the cross stayed on its place, 7 years later the construction of the church - The Lord's Ark - began in the different place. In the 90s on the place of the fights the church was built. 

Pomnik krzyża nowohuckiego. The monument of the Nowa Huta cross.

O wydarzeniach opowiada film "Miasto bez Boga". The film about the events, "The City without God", unfortunately it hasn't got English subtitles...